Behandeling bipolaire stoornis

Er zijn geen objectieve criteria die aangeven wanneer iemand professionele hulp moet zoeken. Maar als signalen aantonen dat iemand de controle over zijn eigen handelen aan het verliezen is, dan is het tijd om initiatief te nemen.
Het is aangewezen dat je, eenmaal de diagnose is gesteld, samen met je zorgverlener en eventueel een naaste (partner of familielid) overloopt welke behandeling en begeleiding voor jou het meest in aanmerking komt.

https://www.vlaanderen.be/hulp-zoeken-bij-psychische-problemen 

Medicatie bij bipolaire stoornis

De geneesmiddelen die bij de behandeling van bipolaire stoornissen het meest gebruikt worden zijn stemmingsstabilisatoren en antipsychotica. 
Lithium (Lithium is de werkzame stof, de courante merknamen zijn Maniprex, Comcolit en Priadel) is de meest gebruikte stemmingsstabilisator. Daarnaast heb je nog valproaat (merknaam Depakine), lamotrigine (merknaam Lambipol) en carbamazapine (merknaam: Tegretol). 
Voor de behandeling van manieën worden als medicijnen antipsychotica gebruikt. Sommige anti-psychotica worden ook gebruikt als stemmingsstabilisator. Voor de behandeling van depressies worden antidepressiva gebruikt, maar bij iemand die te kampen heeft met de bipolaire stoornis, moeten antidepressiva terughoudend worden gebruikt omdat deze middelen bij deze personen soms een manie kunnen uitlokken. 

Naast deze middelen worden ook angstdempende en rustgevende middelen gebruikt. Bij de bipolaire stoornis is behandeling met medicatie een essentieel onderdeel en daarom is het aangewezen om op consultatie te gaan bij een psychiater. Psychiaters zijn gespecialiseerd in psychische ziektebeelden en hebben een ruimere ervaring met het gebruik van dit soort geneesmiddelen. Voor de behandeling van een bipolaire stoornis kan je dus best bij  een psychiater terecht en is het niet voldoende om enkel te rekenen op de huisarts.

Vaak moeten verschillende (klassen van) geneesmiddelen gecombineerd worden om de symptomen onder controle te krijgen of te houden. Omdat elke fase anders behandeld wordt, zal je arts de medicatie (of de dosis ervan) regelmatig moeten evalueren en eventueel veranderen.

Meer informatie:
Alles over Lithium
Voedingsadviezen bij lithium

Medicatie bij unipolaire depressie

De klasse van medicijnen die depressieve symptomen behandelen, noemen we ‘antidepressiva’. Het zijn geen geneesmiddelen in de zin dat ze je van je depressie of van je depressieve klachten genezen. Beschouw antidepressiva eerder als een steuntje in de rug. Ze worden ingezet om je klachten te verminderen, zodat er weer meer energie overblijft om met andere dingen aan de slag te gaan in je leven. Vandaar dat antidepressiva vaak worden voorgeschreven in combinatie met (psycho)therapie. Er is geen medicamenteuze behandeling die voor iedereen goed werkt, maar er is wel voor (bijna) iedereen een behandeling die goed werkt. Belangrijk om te weten is ook dat antidepressiva niet verslavend zijn.

Uitgebreide informatie over de behandeling van (chronische) depressie – al dan niet medicamenteus – vind je in de Depressiegids die Ups & Downs samen met Jansen en nog een aantal andere partners in 2019 heeft gemaakt.

Niet-medicamenteuze behandelingen

Psychotherapie

Psychotherapie is een therapie waarbij je bij de psycholoog of therapeut praat over je ziekte en hoe je ermee omgaat. In de acute fase ben je als patiënt dikwijls niet in staat om deel te nemen aan psychotherapeutische gesprekken. In een latere fase is psychotherapie een waardevolle aanvulling op de medicamenteuze behandeling. Psychotherapeutische gesprekken zijn onder andere gericht op functioneel en persoonlijk herstel. Ze hebben een positief effect op depressies en verminderen de kans op nieuwe episoden. Psychotherapie kan ook helpen bij:

  • het aanvaarden van en leren omgaan met psychische kwetsbaarheid
  • het vergroten van de weerbaarheid. Denk aan problemen als gevolg van de stoornis zelf (zoals rouw, laag zelfbeeld), problemen als gevolg van traumatische ervaringen (zoals een gedwongen opname en/of separatie), vermijdingsgedrag uit angst voor terugval
  • aanleren van de vaardigheden die nodig zijn om je leven te structureren, eens je de weg van het herstel aangevat hebt. (Bv. omgaan met cognitieve beperkingen zoals moeite met planning en concentratie).

https://www.vind-een-psycholoog.be/

Cognitieve gedragstherapie

Cognitieve gedragstherapie gaat ervan uit dat gedachten (‘cognities’) een invloed hebben op ons gedrag en onze emoties. Het doel van deze therapie is dat je beter leert omgaan met je gedachten, en daardoor ook met je emoties. Dat gebeurt meestal met gesprekstherapie en huisopdrachten.

Cliëntgerichte therapie

Cliëntgerichte therapie is eigenlijk gesprekstherapie waarbij de inzichten van de patiënt centraal staan. Uitgangspunt is dat de mens zelf in staat is om zijn of haar problemen op te lossen. Het doel is niet zozeer om bepaalde problemen op te lossen maar om meer inzicht te krijgen in de oorzaken.

Systeemtherapie (gezinstherapie)

Systeemtherapie (gezinstherapie) pakt de problemen aan binnen de context van ‘het systeem’ waarin je functioneert, meestal is dat het gezin. De interactie binnen die groep of tussen individuele leden onderling kan een bepalende invloed hebben op de ontwikkeling van geestelijke problemen, of mogelijke oplossingen belemmeren. Bij deze vorm van therapie wordt je familie dus actief betrokken.

Contextuele therapie

Contextuele therapie combineert inzichten uit de klassieke therapie met technieken uit de systeemtherapie. De focus ligt op de ‘relationele ethiek’, op de kwaliteit en de ethiek van je relaties. Hoe loyaal ben jij? Is er een balans tussen geven en nemen? Word je geplaagd door onrechtvaardigheidsgevoelens? Wat is er gebeurd in vorige generaties?

Andere therapieën

Mindfulness

Mindfulness is geschikt voor mensen die al verschillende depressies hebben doorgemaakt. Het is in essentie een therapie die je helpt om stress te verminderen, gebaseerd op klassieke meditatietechnieken. Via aandachtstraining richt je de focus op je ‘innerlijke wereld’. Daar is het zelden rustig en volgen gedachten, emoties en oordelen elkaar in snel tempo op, zonder dat we daar blijkbaar veel controle over hebben. Hoewel die onrustige denk- en gevoelsprocessen een grote impact op ons hebben in het hier en nu. Aandachtstraining leert je om emoties en gedachten in jezelf op te merken zonder te oordelen. Als je de werkelijkheid ziet zoals die zich aanbiedt, met mildheid, verliezen die mentale processen op termijn hun impact. Zo word je alerter voor je eigen functioneren in de verschillende aspecten van je leven.

Leestip: Mindfulness en bevrijding van depressie. Voorbij chronische ongelukkigheid. Auteur: Mark Williams e.a. 
               Waar je ook gaat daar ben je. Auteur: Jon Kabat-Zinn

Mindfulness Based Cognitive Therapie (MBCT) integreert elementen van cognitieve therapie en op mindfulness-gebaseerde meditatieoefeningen, om je zo beter bewust te worden van je ademhaling, je lichaam en je gedachten. En dus ook van storende gedachten en gevoelens. Je leert om ze niet te veroordelen, om ze gewoon te laten zijn zoals ze op dat moment zijn, zonder ze te moeten veranderen of weg te krijgen. Zo krijgt je innerlijke dialoog een vriendelijker karakter en veroorzaakt minder pijn.

ACT

Acceptance and Commitment Therapy (kortweg ACT) is een wetenschappelijk onderbouwde vorm van gedragstherapie. Binnen ACT wordt er vanuit gegaan dat je in je leven onvermijdelijk op allerlei hindernissen stuit, die je verhinderen je dromen waar te maken. Denk hierbij aan vervelende gedachten, moeilijke emoties en onaangename lichaamsgewaarwordingen. ACT reikt allerlei hulpmiddelen en technieken aan om daarmee om te gaan. Het doel hiervan is om er niet meer zo door opgeslorpt te worden, zodat er meer energie overblijft voor de waardevolle dingen in jouw leven. Mindfulness vormt een belangrijk onderdeel van ACT. Toch is er een verschil. ACT maakt meer gebruik van concrete technieken en ervaringsgerichte oefeningen. Een concreet actieplan opstellen en uitvoeren behoort daar ook toe.

WRAP

WRAP® staat voor Wellness Recovery Action Plan. Het is een zelfhulpinstrument dat mensen ondersteunt in hun herstelproces. Er wordt ruimte geboden om stil te staan bij vragen zoals ‘wat heb ik nodig om mij goed te voelen?’ en ‘hoe krijg ik weer vat op mijn leven?’  WRAP® heeft een positieve benadering. Ze gaat uit van de kracht van mensen en niet van de dingen die fout lopen. Je kan alleen of in groep met WRAP® aan de slag.

Wat als medicatie of therapie niet helpt?

Elektroconvulsietherapie (ECT)

Elektroconvulsietherapie of ECT komt in beeld als medicatie bij een ernstige depressie onvoldoende aanslaat. Tijdens ECT wordt, onder narcose, een elektrische impuls toegediend, waardoor in de hersenen een ontlading of convulsie ontstaat. 
Bij de eerste behandeling moet de patiënt worden opgenomen. Verdere behandelingen kunnen ambulant gebeuren.  
ECT heeft, zoals elke behandeling, bijwerkingen. De meest voorkomende bijwerkingen van ECT zijn hoofdpijn op de dag van de behandeling, en  (meestal tijdelijke) geheugenstoornissen.

Meer informatie:
https://www.upckuleuven.be/nl/zorgaanbod/ect
http://www.theeffect.eu

rTMS

Repetitieve transcraniële magnetische stimulatie (rTMS) is een techniek waarbij de hersenschors wordt gestimuleerd met behulp van elektromagnetische velden. Om die op te wekken, wordt bij de patiënt een spoel aangebracht ter hoogte van de schedel. De elektromagnetische velden
zijn sterk genoeg om de hersenschors te prikkelen door de hoofdhuid en de schedel heen. Door het herhaaldelijk stimuleren van magnetische pulsjes kan de hersenactiviteit veranderd worden.

Meer informatie:
Folder van UZ Gent over rTMS 
Getuigenis over hoe rTMS redding bracht

Andere

Interpersoonlijke en sociaal ritmetherapie: is een therapie waarin je aandacht besteedt aan je dagelijkse structuur en het aanbrengen van voldoende balans. Belangrijk onderdelen zijn: een regelmatig slaappatroon, voldoende dagactiviteiten, goede maaltijden en sociale contacten. Het doel van de therapie is het vinden van een ritme dat bij jou past én een goede uitwerking heeft op je stemming.

Lichttherapiebril: lichttherapie kan succesvol worden ingezet bij bipolaire stoornis. Start deze therapie echter nooit op zonder eerst je behandelend arts te raadplegen.